Tìm hiểu đầy đủ về ban sởi: Cách nhận biết, phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe cho trẻ nhỏ

Read Time:8 Minute, 39 Second

Giới thiệu chung về ban sởi

Ban sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến ở trẻ em, đặc biệt thường bùng phát vào mùa đông xuân hoặc khi thời tiết thay đổi thất thường. Bệnh do virus sởi gây ra và có thể lây lan rất nhanh qua đường hô hấp. Chỉ cần một trẻ mắc bệnh trong cộng đồng, khả năng lây sang người khác, đặc biệt là trẻ chưa được tiêm phòng, là rất cao. Vì vậy, ban sởi không chỉ là nỗi lo của riêng các bậc cha mẹ mà còn là mối quan tâm chung của toàn xã hội.

Không giống như cảm cúm thông thường, ban sởi có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Đặc biệt ở trẻ nhỏ, sức đề kháng còn yếu, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên nguy cơ bệnh trở nặng rất cao. Chính vì vậy, việc hiểu rõ về triệu chứng, cách lây lan, điều trị và phòng ngừa ban sởi là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho trẻ.

Ban sởi là gì?

Ban sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi thuộc họ Paramyxoviridae gây ra. Virus này chủ yếu tấn công vào đường hô hấp và có thể lan nhanh chóng từ người này sang người khác thông qua các giọt bắn khi nói chuyện, ho hoặc hắt hơi. Khi xâm nhập vào cơ thể, virus sởi sẽ ủ bệnh trong vòng từ 7 đến 14 ngày, sau đó mới bắt đầu xuất hiện các triệu chứng.

Trẻ em là nhóm dễ mắc bệnh nhất, đặc biệt là những trẻ chưa được tiêm phòng hoặc sống trong môi trường tập thể như trường học, nhà trẻ. Tuy nhiên, người lớn cũng có thể bị lây bệnh nếu chưa từng nhiễm sởi trước đó hoặc chưa tiêm ngừa.

Do tốc độ lây lan nhanh và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, ban sởi được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào nhóm bệnh có thể phòng ngừa được bằng vắc xin nhưng vẫn cần cảnh giác cao độ.

Nguyên nhân gây ban sởi

Ban sởi do một loại virus có tên là measles virus gây ra. Loại virus này có đặc điểm là rất dễ lây, đặc biệt khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các hạt nhỏ chứa virus sẽ phát tán trong không khí và lây sang người khác nếu không được bảo vệ đúng cách.

Virus sởi có thể tồn tại trong không khí hoặc trên các bề mặt đồ vật trong vài giờ. Nếu trẻ tiếp xúc với các bề mặt bị nhiễm virus hoặc hít phải không khí chứa virus, nguy cơ mắc bệnh là rất cao.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ lây lan ban sởi bao gồm:

Trẻ chưa được tiêm phòng vắc xin sởi.
Sống ở khu vực có dịch sởi hoặc vùng có tỷ lệ tiêm chủng thấp.
Sức đề kháng yếu do suy dinh dưỡng, thiếu vitamin A.
Tiếp xúc gần với người mắc bệnh sởi, nhất là trong nhà kín, không thông thoáng.

Dấu hiệu nhận biết ban sởi

Việc nhận biết sớm các triệu chứng ban sởi có vai trò quan trọng trong việc chăm sóc và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng đáng tiếc. Ban sởi thường có 3 giai đoạn chính, mỗi giai đoạn đều có những đặc điểm riêng biệt:

1. Giai đoạn ủ bệnh

Giai đoạn này thường kéo dài từ 7 đến 14 ngày. Trong thời gian này, virus đã xâm nhập vào cơ thể nhưng chưa gây ra triệu chứng rõ ràng. Trẻ vẫn sinh hoạt bình thường nên rất khó để phát hiện. Tuy nhiên, đây lại là giai đoạn trẻ có thể bắt đầu lây bệnh sang người khác mà không ai hay biết.

2. Giai đoạn khởi phát

Sau thời gian ủ bệnh, trẻ bắt đầu xuất hiện các dấu hiệu như:

Sốt cao liên tục, có thể lên đến 39–40 độ C.
Ho khan, hắt hơi, chảy nước mũi giống như cảm lạnh thông thường.
Mắt đỏ, chảy nước mắt, sợ ánh sáng.
Xuất hiện các hạt trắng nhỏ như hạt muối bên trong má (dấu hiệu Koplik), là đặc điểm rất điển hình của sởi.

Đây là giai đoạn mà trẻ rất mệt mỏi, dễ quấy khóc và bỏ ăn. Tuy các triệu chứng có thể giống cảm cúm nhưng dấu hiệu Koplik sẽ giúp phân biệt sởi với các bệnh khác.

⇒ Sản phẩm bảo vệ sức khỏe khác mà bạn có thể tham khảo thêm để nâng cao sức khỏe cho bản thân và gia đình: Migrin Plus

3. Giai đoạn phát ban

Khoảng 2–4 ngày sau khi sốt, trẻ bắt đầu nổi ban. Các nốt ban sởi:

Xuất hiện đầu tiên ở sau tai, lan lên mặt, rồi xuống ngực, bụng và toàn thân.
Ban có màu hồng, hơi gồ nhẹ, không gây ngứa.
Khi ban lan toàn thân, sốt có thể giảm dần.

Ban sởi thường tồn tại 4–7 ngày, sau đó bắt đầu bay đi theo trình tự như lúc xuất hiện, để lại vết thâm trên da.

Những biến chứng nguy hiểm của ban sởi

Ban sởi tuy có thể tự khỏi nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, bệnh dễ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, trẻ suy dinh dưỡng hoặc chưa tiêm vắc xin. Một số biến chứng thường gặp bao gồm:

Viêm phổi: Là biến chứng hay gặp nhất, có thể gây suy hô hấp nặng, đe dọa tính mạng.
Tiêu chảy nặng: Làm trẻ mất nước nhanh, dễ dẫn đến suy kiệt.
Viêm tai giữa: Có thể gây đau, chảy mủ tai, thậm chí mất thính lực nếu không điều trị kịp thời.
Viêm não: Hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, có thể để lại di chứng như co giật, bại liệt, chậm phát triển trí tuệ.
Suy dinh dưỡng: Ban sởi làm trẻ biếng ăn, tiêu chảy kéo dài nên dễ bị suy dinh dưỡng nặng sau bệnh.

Những biến chứng này có thể xảy ra ngay trong thời gian bệnh hoặc sau đó vài tuần. Vì vậy, phụ huynh cần theo dõi sát sao và đưa trẻ đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường.

Cách phòng ngừa ban sởi hiệu quả

Phòng ngừa luôn là biện pháp quan trọng nhất giúp bảo vệ trẻ khỏi bệnh ban sởi. Việc chủ động tiêm phòng, giữ vệ sinh và tăng cường sức đề kháng sẽ giúp hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm.

1. Tiêm phòng vắc xin sởi

Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa ban sởi. Trẻ em cần được tiêm đủ 2 mũi theo lịch tiêm chủng mở rộng quốc gia:

Mũi 1: Khi trẻ được 9 tháng tuổi.
Mũi 2: Khi trẻ được 18 tháng tuổi (hoặc tiêm vắc xin phối hợp sởi – quai bị – rubella – MMR).

Trẻ được tiêm đủ hai mũi sẽ có khả năng miễn dịch lên đến hơn 95%. Người lớn nếu chưa tiêm hoặc chưa từng mắc sởi cũng nên tiêm bổ sung để tránh bị lây nhiễm và bảo vệ trẻ nhỏ.

2. Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống

Bên cạnh tiêm vắc xin, cha mẹ cần hướng dẫn trẻ các thói quen vệ sinh để giảm nguy cơ mắc bệnh:

Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, nhất là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Che miệng khi ho hoặc hắt hơi, không dùng chung khăn mặt, cốc, chén với người khác.
Vệ sinh nhà cửa, đồ chơi, đồ dùng cá nhân thường xuyên.
Đảm bảo không gian sống thông thoáng, có ánh nắng, tránh ẩm thấp.

3. Tăng cường sức đề kháng cho trẻ

Sức đề kháng tốt sẽ giúp trẻ chống chọi hiệu quả hơn khi tiếp xúc với virus. Một số cách giúp tăng cường đề kháng cho trẻ bao gồm:

Cho trẻ ăn uống đầy đủ, đa dạng chất dinh dưỡng.
Bổ sung thực phẩm giàu vitamin A, C, D giúp tăng sức đề kháng.
Cho trẻ ngủ đúng giờ, đủ giấc, hạn chế thức khuya.
Khuyến khích trẻ vận động nhẹ nhàng, chơi ngoài trời để hấp thu vitamin D từ ánh nắng.

Chăm sóc trẻ bị ban sởi tại nhà

Nếu trẻ đã mắc ban sởi nhưng tình trạng nhẹ, không có biến chứng thì có thể điều trị và chăm sóc tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ. Khi chăm sóc tại nhà, cha mẹ cần lưu ý:

Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều, tránh vận động mạnh.
Giữ cho da và cơ thể trẻ luôn sạch sẽ, tắm bằng nước ấm và lau khô nhẹ nhàng.
Mặc đồ rộng, thoáng, tránh mặc kín hoặc quấn chặt gây nóng bí.
Bổ sung nước và thức ăn lỏng, dễ tiêu như cháo, súp, sữa.
Hạ sốt bằng thuốc paracetamol theo chỉ dẫn, không tự ý dùng kháng sinh nếu không có chỉ định.

Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện?

Mặc dù phần lớn các ca ban sởi có thể điều trị tại nhà, nhưng vẫn có nhiều trường hợp cần đến bệnh viện ngay lập tức. Những dấu hiệu cảnh báo bao gồm: