Bệnh sởi ở trẻ em: Hiểu để phòng ngừa và bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm
0
0
Bệnh sởi là gì?
Bệnh sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây ra. Loại virus này có thể lây lan rất nhanh qua đường hô hấp, đặc biệt trong môi trường đông người như nhà trẻ, trường học hoặc khu dân cư chật hẹp. Trẻ em, đặc biệt là trẻ chưa được tiêm chủng đầy đủ, là đối tượng dễ bị tổn thương nhất khi tiếp xúc với nguồn bệnh.
Khi mắc bệnh sởi, trẻ thường có những biểu hiện như sốt cao, ho khan, chảy nước mũi, đau mắt, và sau đó là phát ban toàn thân. Đây là những dấu hiệu dễ nhận biết nhưng cũng có thể bị nhầm lẫn với các bệnh cảm cúm thông thường. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách, sởi có thể gây ra những biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của trẻ.
Nguyên nhân gây bệnh sởi ở trẻ em
Nguyên nhân chính gây ra bệnh sởi là do virus sởi, thuộc họ Paramyxoviridae. Đây là loại virus có khả năng lây truyền mạnh, đặc biệt trong môi trường không khí kín hoặc nơi có mật độ người cao. Chỉ cần tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh qua việc ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc dùng chung đồ dùng cũng đủ để virus lây lan.
Trẻ em là đối tượng có nguy cơ cao vì hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện. Đặc biệt, những trẻ chưa được tiêm vắc xin sởi hoặc chỉ mới tiêm một liều có nguy cơ bị nhiễm cao hơn. Ngoài ra, những trẻ sống trong môi trường thiếu vệ sinh, dinh dưỡng kém hoặc có sẵn bệnh nền cũng dễ bị nhiễm virus và dễ bị biến chứng nặng.
Virus sởi có thể tồn tại trong không khí hoặc bám trên bề mặt vật dụng trong vài giờ. Khi trẻ tiếp xúc với những bề mặt này rồi đưa tay lên miệng, mũi, mắt, virus sẽ xâm nhập vào cơ thể và gây bệnh. Điều này khiến cho việc phòng tránh bệnh không chỉ đơn thuần là cách ly người bệnh, mà còn phải đảm bảo vệ sinh môi trường sống và đồ dùng hằng ngày.
⇒ Sản phẩm bảo vệ sức khỏe khác mà bạn có thể tham khảo thêm để nâng cao sức khỏe cho bản thân và gia đình: Viên Đại Tràng Colmin
Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết bệnh sởi ở trẻ
Bệnh sởi thường trải qua ba giai đoạn chính, mỗi giai đoạn có những biểu hiện đặc trưng. Việc nắm rõ các dấu hiệu này giúp phụ huynh nhận biết sớm và đưa trẻ đi khám kịp thời.
Giai đoạn ủ bệnh
Trẻ thường không có biểu hiện rõ ràng trong giai đoạn này. Thời gian ủ bệnh kéo dài từ 7 đến 14 ngày sau khi trẻ tiếp xúc với virus. Mặc dù trẻ trông có vẻ khỏe mạnh nhưng virus đã bắt đầu nhân lên trong cơ thể và có thể lây lan sang người khác, dù chưa có triệu chứng rõ rệt.
Giai đoạn khởi phát
Sau thời gian ủ bệnh, trẻ bắt đầu xuất hiện các triệu chứng giống cảm cúm:
- Sốt cao liên tục, có thể lên đến 39–40 độ C.
- Ho khan, sổ mũi, đau họng, mắt đỏ, chảy nước mắt.
- Trẻ có thể mệt mỏi, chán ăn, quấy khóc nhiều hơn bình thường.
Một dấu hiệu đặc trưng giúp nhận biết bệnh sởi là xuất hiện các nốt trắng nhỏ trong miệng, được gọi là dấu hiệu Koplik. Các nốt này thường nằm ở niêm mạc má, đối diện răng hàm trên, có viền đỏ xung quanh, giúp phân biệt với các bệnh phát ban khác.
Giai đoạn phát ban
Vài ngày sau khi khởi phát, trẻ bắt đầu nổi ban sởi:
- Ban đầu ban xuất hiện sau tai, trên trán, rồi lan dần xuống mặt, cổ, ngực, bụng, lưng và tay chân.
- Ban có màu đỏ hồng, mọc dày, đôi khi liên kết thành từng mảng.
- Trong giai đoạn này, sốt vẫn còn, nhưng sẽ giảm dần khi ban lan khắp cơ thể.
Khi ban bắt đầu nhạt màu và bong vảy, trẻ thường cảm thấy khá hơn. Tuy nhiên, phụ huynh vẫn cần theo dõi sát tình trạng sức khỏe vì biến chứng có thể xảy ra sau khi ban đã biến mất.
Biến chứng nguy hiểm của bệnh sởi ở trẻ em
Mặc dù phần lớn trẻ mắc sởi có thể hồi phục sau vài tuần, nhưng không thể xem nhẹ các biến chứng mà bệnh gây ra. Đặc biệt, trẻ dưới 5 tuổi hoặc trẻ suy dinh dưỡng, thiếu vitamin A sẽ có nguy cơ cao bị biến chứng nghiêm trọng.
Một số biến chứng thường gặp bao gồm:
- Viêm phổi: Là nguyên nhân tử vong phổ biến nhất do bệnh sởi. Trẻ bị viêm phổi thường có dấu hiệu ho nhiều, thở nhanh, khó thở, mệt mỏi rõ rệt.
- Viêm tai giữa: Gây đau tai, sốt, nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến giảm thính lực.
- Tiêu chảy và mất nước: Trẻ có thể bị tiêu chảy kéo dài, dẫn đến mất nước nghiêm trọng và suy kiệt nhanh chóng.
- Viêm não: Biến chứng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm. Trẻ có thể bị co giật, hôn mê, tổn thương thần kinh vĩnh viễn hoặc tử vong.
Ngoài ra, bệnh sởi còn làm suy giảm hệ miễn dịch của trẻ trong nhiều tuần sau khi khỏi bệnh, khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác. Đây là lý do tại sao chăm sóc và theo dõi trẻ sau khi mắc bệnh cũng quan trọng không kém giai đoạn điều trị.
Những ai dễ mắc bệnh sởi và tại sao?
Bệnh sởi có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai chưa có miễn dịch, nhưng trẻ em là nhóm dễ bị tổn thương nhất. Có nhiều yếu tố khiến trẻ có nguy cơ cao mắc bệnh hơn người lớn:
- Trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng sởi hoặc mới chỉ tiêm một mũi.
- Trẻ sống trong môi trường có mật độ dân cư đông đúc, vệ sinh kém.
- Trẻ bị suy dinh dưỡng, thiếu vitamin A hoặc mắc các bệnh làm suy giảm miễn dịch.
- Trẻ thường xuyên tiếp xúc với nhiều người tại trường học, nhà trẻ mà không có biện pháp bảo vệ đầy đủ.
Sở dĩ nhóm trẻ em dễ mắc bệnh hơn là vì hệ miễn dịch của các bé chưa phát triển hoàn thiện. Việc tiêm chủng không đầy đủ cũng khiến cơ thể không có khả năng tự phòng vệ trước virus. Ngoài ra, thói quen đưa tay lên mặt, dùng chung đồ chơi cũng góp phần làm tăng nguy cơ lây nhiễm trong nhóm tuổi này.
Chẩn đoán bệnh sởi ở trẻ em
Việc chẩn đoán bệnh sởi thường dựa vào các dấu hiệu lâm sàng đặc trưng như sốt, ho, phát ban và dấu hiệu Koplik trong miệng. Tuy nhiên, để xác định chính xác và loại trừ các bệnh phát ban khác, bác sĩ có thể chỉ định làm xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm kháng thể IgM đặc hiệu với virus sởi.
Bên cạnh đó, các xét nghiệm khác như công thức máu, X-quang phổi hoặc chẩn đoán hình ảnh cũng có thể được thực hiện nếu nghi ngờ trẻ có biến chứng viêm phổi hoặc viêm não. Điều quan trọng là phải đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu nghi ngờ để được chẩn đoán và xử trí kịp thời.
Việc phát hiện bệnh sớm giúp giảm nguy cơ biến chứng, ngăn chặn lây lan và hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn. Cha mẹ không nên tự ý điều trị tại nhà khi chưa có ý kiến của bác sĩ chuyên môn.
Cách điều trị bệnh sởi đúng cách
Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh sởi, việc điều trị chủ yếu là chăm sóc hỗ trợ và điều trị triệu chứng. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa phụ huynh và nhân viên y tế để giúp trẻ hồi phục an toàn.
Các biện pháp điều trị phổ biến bao gồm:
- Hạ sốt bằng thuốc paracetamol đúng liều lượng theo cân nặng và độ tuổi.
- Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều, nằm phòng thoáng khí nhưng tránh gió lùa.
- Bổ sung đủ nước, cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ tiêu, giàu dinh dưỡng.
- Nhỏ mắt, nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý để giảm viêm nhiễm và giúp trẻ dễ chịu hơn.
Trẻ bị sởi cần được theo dõi sát, nếu có dấu hiệu nặng như thở nhanh, bỏ ăn, ngủ li bì hoặc co giật thì phải đưa đến bệnh viện ngay. Ngoài ra, bác sĩ có thể kê thêm vitamin A để hỗ trợ phục hồi nhanh hơn, đặc biệt với trẻ suy dinh dưỡng hoặc ở vùng dịch tễ.
Biện pháp phòng ngừa sởi hiệu quả cho trẻ
Phòng bệnh vẫn luôn là phương pháp hiệu quả và tiết kiệm nhất. Với bệnh sởi, tiêm vắc xin là biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất, giúp cơ thể trẻ tạo ra miễn dịch chủ động và bảo vệ lâu dài.
Các biện pháp phòng bệnh bao gồm:
- Tiêm vắc xin sởi đúng lịch: Mũi đầu tiên khi trẻ 9 tháng tuổi và mũi nhắc lại lúc 18 tháng tuổi hoặc theo hướng dẫn của ngành y tế.
- Giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ: Rửa tay thường xuyên, vệ sinh mắt, mũi, miệng sạch sẽ.
- Tránh tiếp xúc với người mắc bệnh sởi hoặc nghi ngờ mắc bệnh.
- Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, bổ sung vitamin A và vi chất cần thiết để tăng sức đề kháng cho trẻ.
Ngoài ra, khi có dịch bùng phát, nên hạn chế cho trẻ đến nơi đông người, đồng thời tăng cường các biện pháp phòng dịch tại nhà như khử khuẩn bề mặt, thông thoáng không gian sống và theo dõi sức khỏe thường xuyên.
Những điều cha mẹ cần lưu ý
Để bảo vệ trẻ khỏi bệnh sởi, cha mẹ cần trang bị cho mình kiến thức đúng đắn và luôn theo dõi sát tình trạng sức khỏe của con. Đừng chủ quan trước những dấu hiệu ban đầu vì bệnh sởi có thể chuyển biến nhanh và nguy hiểm nếu không xử lý kịp thời.
Cha mẹ cũng cần giữ lịch tiêm chủng đầy đủ cho con và thường xuyên kiểm tra sổ tiêm phòng để đảm bảo trẻ được bảo vệ đúng lúc. Nếu phát hiện có ca bệnh sởi trong khu vực sinh sống hoặc trường học, nên thông báo cho cơ quan y tế địa phương để có biện pháp can thiệp sớm.
Trong quá trình chăm sóc trẻ mắc sởi, cần đảm bảo môi trường yên tĩnh, sạch sẽ, dinh dưỡng hợp lý và tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ. Tránh dùng thuốc không rõ nguồn gốc hoặc theo kinh nghiệm dân gian chưa được kiểm chứng.
Kết luận
Bệnh sởi ở trẻ em là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh được bằng cách tiêm chủng đầy đủ và chăm sóc hợp lý. Việc nhận biết sớm, điều trị đúng cách và phòng ngừa hiệu quả không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ mà còn góp phần ngăn chặn sự lây lan trong cộng đồng.
Cha mẹ hãy là người đồng hành tin cậy cùng con trong hành trình phát triển và bảo vệ sức khỏe. Sự hiểu biết và chủ động từ hôm nay sẽ giúp con tránh xa những rủi ro tiềm ẩn của bệnh sởi trong tương lai.
